Επί Παίδων Έργο
Κέντρο Ειδικών Θεραπειών - Γλυφάδα

ΑΙΣΘΗΤΗΡΙΑΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ

Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση είναι μία προσέγγιση της Εργοθεραπείας, που αναπτύχτηκε από την A. J. Ayres (εργοθεραπεύτρια με μεταδιδακτορικές σπουδές στην εκπαιδευτική ψυχολογία και στις νευροεπιστήμες).
Αποτελεί μια νευρολογική διαδικασία οργάνωσης των αισθήσεων τόσο από το σώμα όσο και από το περιβάλλον ώστε να μπορούμε να χρησιμοποιούμε το σώμα μας αποτελεσματικά (μέσα στο περιβάλλον). (Ayres 1989).
Είναι μια δυναμική διαδικασία αυτό-οργάνωσης του ατόμου καθώς αυτό αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον. Το άτομο δέχεται και οργανώνει αισθητηριακά ερεθίσματα καθώς αλληλοεπιδρά με το περιβάλλον. Είναι μια θεωρία ανοικτών συστημάτων (Spitzer 1999, Spitzer & Smith Rilley 2001). Με απλά λόγια είναι μια δυναμική διαδικασία οργάνωσης μεταξύ εγκεφάλου και συμπεριφοράς.

Η αισθητηριακή ολοκλήρωση είναι:
 Αισθητηριακή επεξεργασία.
 Διαδικασία ωρίμανσης του ΚΝΣ.
 Βασικό κομμάτι αλληλεπίδρασης μεταξύ οργανισμού και περιβάλλοντος.
 Δομικός λίθος της προσαρμοστικής συμπεριφοράς.

Θεμέλιο για:
 Μάθηση.
 Αλληλεπίδραση με το φυσικό περιβάλλον.
 Συναισθηματική και γνωστική ανάπτυξη.

Συστήματα αισθητηριακής επεξεργασίας:
Σύμφωνα με την θεωρία η κατάλληλη δράση και συμπεριφορά των παιδιών βασίζεται στη λήψη, επεξεργασία και την ερμηνεία των πληροφοριών που εισέρχονται από το περιβάλλον μέσω των αισθητήριων συστημάτων.

 Αιθουσαίο: εντοπισμός της κίνησης της κεφαλής σε σχέση με την κίνηση του σώματος επεξεργασία σχετικά με την κίνηση, την ισορροπία, την βαρύτητα σε σχέση με τον προσανατολισμό στο χώρο και στην συναισθηματική ασφάλεια σε σχέση με την βαρύτητα.
 Ιδιοδεκτικό: αντίληψη, που και πως κινούνται τα μέλη μας σε σχέση με το σώμα μας και τι δύναμη χρησιμοποιούν.
 Απτικό: αντίληψη και προστασία Θερμοκρασία υφή πόνο, ρύθμιση συγκεκριμένες υφές διεγείρουν ή παρηγορούν. "Η αφή έχει παραμείνει μία από τις σημαντικότερες αισθήσεις κατά την διάρκεια της εξέλιξης και ενδεχομένως εξακολουθεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στην λειτουργικότητα του ατόμου κατά την διάρκεια της ζωής (AYRES) 1972 σελ. 61."
 Οπτικό: εντοπισμός, προετοιμασία για κατεύθυνση κίνησης και πιάσιμο, κατασκευαστικότητα.
 Η όραση από μόνη της δεν μπορεί να κατευθύνει το σώμα στο περιβάλλον … "το αιθουσαίο σύστημα θέτει τις βάσεις για οπτική αντίληψη με την συμμετοχή του ιδιοδεκτικού και άλλων συστημάτων" (AYRES 1972).
 Ακουστικό Αντίληψη τονικότητας, φωνολογική ενημερότητα, κεντρική και περιφερική ακοή, προστασία από κινδύνους. Μετά την όραση οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί χρησιμοποιούν την ακοή για να προειδοποιήσουν να διδάξουν και να πειθαρχήσουν.
 Γευστικό : Αντίληψη τύπων γεύσεων.
 Οσφρητικό: επεξεργασία τύπων οσμών.
Αντίθετα από τις άλλες αισθήσεις, οι νέοι ΟΣΦ και ΓΕΥ υποδοχείς, αντικαθιστούν τους παλιούς.
 Όταν μιλάμε για νοστιμιά, το υπεύθυνο σύστημα είναι το ΟΣΦ.
 Ένα άλλο είδος νεύρων που αντιδρούν στα χημικά, ονομάζονται “common chemical sense” (κοινή χημική αίσθηση) εμπλέκονται μαζί με τα ΓΕΥ και ΟΣΦ νεύρα και βρέθηκαν και στις μεμβράνες γύρω από τα μάτια. Καταγράφουν αισθήσεις που δεν είναι ακριβώς ΟΣΦ ή ακριβώς ΓΕΥ αλλά μάλλον ο συνδυασμός και των δύο. Σκεφτείτε την αντίδραση των ματιών σας όταν τρώτε μια καυτή σάλτσα ή μια μέντα ή κάτι πολύ ξινό.
 Οι ΓΕΥ έχουν μνήμη. Οι αισθήσεις αυτές μεταφράζονται στον εγκέφαλο με ισχυρότατη έμφαση τη μνήμη (φαινόμενο Proust).
 Οι μνήμες από την όσφρηση είναι οι ισχυρότερες και κρατάνε για πολύ περισσότερο. Για το λόγο αυτό, οι οσμές θα συνδυαστούν και με άλλα συναισθήματα που σχετίστηκαν με αυτές (πολλές φορές και από την παιδική ηλικία ακόμη).
 Αυτός είναι και ο λόγος που πρέπει να είμαστε πολύ προσεχτικοί όταν έχουμε να κάνουμε με παιδί που έχει αισθητηριακές ιδιαιτερότητες στην ΟΣΦ και ΓΕΥ. Εάν υπάρχουν «μάχες» για συγκεκριμένες οσμές ή τροφές, τότε υπάρχουν αυτές οι καταγεγραμμένες μνήμες όταν ξανα-εκτίθεται στα ίδια ερεθίσματα που φέρνουν νέες μάχες. Όταν λοιπόν εκθέτετε το παιδί σας σε περιβάλλοντα με συγκεκριμένες ΟΣΦ και ΓΕΥ, σκεφτείτε τι είδους μνήμες θέλετε να δημιουργήσετε.
 Η μνήμη μιας δύσκολης κατάστασης και εμπειρίας φαγητού θα οδηγήσει μέσω της ΓΕΥ και ΟΣΦ σε απογοήτευση για μελλοντικές προσπάθειες.
 Οι δυσκολίες επίσης χειρισμού του πιρουνιού μπορεί να κάνει τις τροφές όπως ρύζι ή μακαρόνια μη ευχάριστες, όπως και το ίδιο με το κουτάλι και τη σούπα (που μπορεί και να καίει).

Σε τι χρησιμεύουν τα συστήματα αυτά;

Ανακεφαλαιώνοντας...

Ποιος είναι ο στόχος της αισθητηριακής ολοκλήρωσης
Ο στόχος της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης είναι να βελτιώσει την ικανότητα οργάνωσης και επεξεργασίας των αισθητηριακών πληροφοριών που δέχονται αυτά τα παιδιά από το Κεντρικό Νευρικό τους Σύστημα. Οι αισθητηριακές πληροφορίες προέρχονται είτε από το περιβάλλον (αίσθηση αφής, ακοής, όρασης, όσφρησης, γεύσης) είτε από το σώμα (ιδιοδεκτική και αιθουσαία αίσθηση). Η βελτίωση της αισθητηριακής επεξεργασίας αποτελεί τη βάση για την αυτονομία των παιδιών αυτών και την ομαλή συμμετοχή τους σε καθημερινές δραστηριότητες, στο παιχνίδι και στις σχολικές δραστηριότητες.

Ποιες είναι οι διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας;
Διαταραχές αισθητηριακής ρύθμισης
 Υπερ-ευαισθησία το λίγο είναι πολύ -Αυξημένη διέγερση, αντιλαμβάνεται έντονο το ερέθισμα.
 Υπό- ευαισθησία το πολύ είναι λίγο- μειωμένη διέγερση, αντιλαμβάνεται αδύναμο το ερέθισμα.
 Αναζήτηση-ενδεχομένως για ρύθμιση υπέρ και υπό -ευαισθησίας.

Διαταραχές αισθητηριακής διάκρισης
 Δεν αντιλαμβάνεται το είδος την ένταση , την διάρκεια, και την κατεύθυνση του ερεθίσματος.

Οι διαταραχές αισθητηριακής επεξεργασίας αρκετά συχνά συναντιούνται σε παιδιά:
 Με μαθησιακές δυσκολίες
 Με διάσπαση προσοχής και υπερκινητικότητα
 Με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (όπως αυτισμός, Asperger)
 Με ψυχολογικά προβλήματα
 Με εκλεκτική αλαλία
 Με γενετικά σύνδρομα
 Με αλλεργίες
 Σε πρόωρα ή σε παιδιά που δεν παρουσιάζουν καμία από τις παραπάνω δυσκολίες

Ενδεικτικές συμπεριφορές παιδιών με Δυσλειτουργία Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης:
 Υπερβάλλει όταν τον αγγίζουν χωρίς προειδοποίηση
 Δεν μπορεί να ησυχάσει μετά από κινητική δραστηριότητα
 Δεν του αρέσει να λερώνεται με κόλλα, άμμο, μπογιές, κολλητική ταινία
 Δεν του αρέσει το απαλό άγγιγμα ή γενικά να τον αγγίζουν
 Φοβάται την κίνηση (σκάλες κ.λ.π.)
 Δε ζαλίζεται ποτέ ή ζαλίζεται πολύ εύκολα (αποφεύγει την περιστροφή κλπ)
 Αναστατώνεται όταν τα πόδια του δεν αγγίζουν το έδαφος
 Αποφεύγει την παιδική χαρά
 Φτωχή αντίληψη του χώρου. Συχνές πτώσεις
 Συχνά «χάνει» οδηγίες
 Δεν ολοκληρώνει τις δραστηριότητες που ξεκινά
 Αποφεύγει βλεμματική επαφή

Πηγές εικόνων και κειμένων
 «Σεμινάριο Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης για παιδιά», Καθηγητής: Μυλωνάδης Δημήτριος MScOT (paediatrics), Ιούλιος 2021.
 Σεμινάριο «Το παιδί με προβλήματα στην αισθητηριακή επεξεργασία από το πρόβλημα στη λύση», Αλεξάνδρου Στράτος, Κοκμοτός Παναγιώτης 2020.